Un ngonyaka ngemuva kokuqala kokungenelela kweServal, umbhali kanye nosopolitiki u-Aminata Traoré uphendula "imizuzu engama-20" ekungeneleleni kwaseFrance eMali naseCentral African Republic.
U-Aminata Traoré, owayenguNgqongqoshe wezeMali waseMaliya kanye no-activist anti-globalization, wayeqakathekile kusukela ekuqaleni kokungenelela kuka-Serval eMali, owazalwa ngosuku lokuqala ngoMgqibelo. Ushicilela noBoucarcar Boris Diop Inkazimulo yabakhohlisi, izincwadi zaseMali nase-Afrika (u-Ed Philippe Rey) ngoLwesine.
Uhlaselela ukungenelela kweFrance eMali naseMpumalanga Afrika. Kungani?
Asixazulula izingalo izinkinga ezihlobene nenqubomgomo yomnotho womhlaba wonke eyenziwe iminyaka engaphezu kwamashumi amathathu e-Afrika. Kubalulekile ukubuyela emsuka wenkinga: izikhungo zamazwe ngamazwe ezezimali, lapho iFrance iqhaza khona, azizange zihlakulele i-Afrika kepha zazinciphisa, zavimbela ukungasebenzi kanye nobumpofu.
Phakathi kwamaphekula kukhona nentsha ephelelwe yithemba engenalo ikusasa. Sibathola phakathi kwama-jihadist aseMali noma ngaphakathi kukaSeleka [owayevukela umbuso, osolwa ngokuhlukumeza izakhamizi zaseCentral Africa] ...Amaphuzu avamile phakathi kweMali neCentral African Republic yiyona yinkampani yabalingisi, izimbangela eziyinhloko zokuqeda amandla nokulwa.
E-Mali, amaJahadist asongela ukuthi azofika eBamako futhi ahlasele abantu, kuyilapho eCentral African Republic ubudlova bebuqilile. Akufanele yini angenele noma kunjalo?
Angifuni ukuvalelwa kulolu bubuzo ngoba angithandi ukuqala ngokuphela kwendaba. Kufanele uzibuze ukuthi sifike kanjani lapho. Impi yaseLibya eholwa nguNicolas Sarkozy isonakalise sonke isifunda. UMali kwakuyizwe lokuqala lokulikhokhela, ngenxa yokusabalalisa kwezikhali zaseLibiya nokuhlubuka kweTuareg.
Kuphi?
I-France yenze iphutha: wayekholelwa ukuthi uTouaregs waseMalika, owasekela, uzolwa no-al-Qaeda eMbusweni WamaSulumane Maghreb (AQIM), okuyisisongo eFrance. Kodwa lezi zihlubuki ziye zahlangana namaJahadist, futhi ziye zanqoba ibutho laseMaliya. UFrance wangenela ukulungisa umonakalo owawubangele, futhi kufanele sikubonge? Uma singachazi kubantu umsuka wenkinga, siba nemali eFrance yokusikhulula lapho sisisulu.
UFrançois Hollande, ozimisele ukungenela, wazuza lesi simo ...
USarkozy wayenempi yakhe eLibya, uma kufanele abe khona? UFrancois Hollande wayenokwenza okungenjalo, ngaphandle kokuthumela i-armada. Uthe angeke athumele amasosha emhlabathini, angayitholi. Ngingumshicileli we-leftist. Lapho uFrançois Hollande efika ngacabanga ukuthi kuzoba nengxoxo. Kodwa asikho isifiso sokulalela i-Afrika. Izikhulu nezinhlangano ze-NGO zilalelwa, ngokuqinisekile, kodwa hhayi ngamazwi aphikisayo anjengeyami.
Imiphi imiphumela ocabanga ukuthi ukungenelela eMali?
Ekuqaleni lo msebenzi wamukelwa. Izigameko azisekho eGao, Kidal naseTimbuktu. Kodwa bahlakazeka. Kuye kwahlaselwa ngemuva kokusebenza kwe-Operation: singasho yini ukuthi izwe livikelekile?
Ubuza izizathu zokungenelela kweFrance eMali naseCentral African Republic ...
Sithathwa nge-idiots: sitshelwa ukuthi "sizokuvikela" kuyilapho iFrance ikhona khona nje ngenxa yezithakazelo zakhe. Ngemuva kokusiza abantu, kuyimpi yokumisa ukuvikela izithakazelo zezwe - ngokumelene nobuphekula -, kodwa futhi namafutha kanye nokumbiwa kwemayini - iMali neCentral African Republic inemithombo yemvelo ekhanga.
I-France ithemba ukuthi abantu base-Afrika bangaqinisekisa ukuthi bavikelekile, futhi bayobe banciphise abasebenzi baseMali. Uyajabula?
Lokhu akusikukhathazeka kwami. Into ebaluleke kakhulu ukuchaza, nokuthi iFrance ihlonipha abantu base-Afrika. Akufanele senze i-Afrika iplanethi ehlukene.