Lyena matriarchy wandulela ubukhokho emibuthanweni yokuhlangana neyokuzingela, bese kuba leyo yokuzalisana nonkulunkulukazi ongumama. Lolu hlelo belungeke lusekelwe ekubandlululweni ngokobulili, kepha ngokubaluleka okunikezwe owesifazane, owesifazane ohlanganisa ukukhiqizwa kohlobo kanye nethemba lalo lokusimama esimweni sesikhashana ebesingahambelani njengoba saba yinzalamizi, kodwa eyokujikeleza. Imiphakathi yabantu abaNsundu base-Afrika iyimindeni yasemishadweni kanti imiphakathi yaseNtshonalanga iyinzalamizi. Ukubuyela ku-matriarchy e-Afrika kuyisixazululo sokulinganiswa kabusha kwemiphakathi yethu edinga izilinganiso.
-----------------------------------
Matriarchate Akan (ICôte-de-l'Or: IGhana, i-Ivory Coast, iTogo, neBenin).
Ama-Akans nama-Ashanti abheka isibopho esiphakathi kukamama nengane njengetshe eliyisihluthulelo kubo bonke ubudlelwane bezenhlalo. Bakubheka njengesibopho sokuziphatha okuyisibopho ngokuphelele.
-----------------------------------
I-Matriarchal Agni, u-Adjoukrou no-Fanti (Ama-Akans aseCôte d'Ivoire naseGhana).